Toksyczna praca. Jak rozpoznać toksyczne zachowania i skutecznie sobie z nimi radzić?
Praca jest miejscem, gdzie spędzamy większość naszego życia. Ogromny wpływ na nasze samopoczucie ma atmosfera, jaka panuje w miejscu pracy. Od niej zależy czy wrócimy do domu zestresowani, czy ze spokojem ducha i poczuciem spełnienia. Praca może być przyjemna, ale może stać się dla nas również koszmarem. Mdłości i kołatanie serca na samą myśl o powrocie do pracy to jedne z sygnałów, że coś jest nie tak jak powinno. Toksyczne środowisko może sprawić, że staniemy się rozdrażnieni i spadnie nasze poczucie wartości. Jak rozpoznać toksyczną osobowość i ograniczyć straty?
Toksyczna praca – jak ją rozpoznać?
Toksyczne miejsce pracy można rozpoznać już na etapie rozmowy kwalifikacyjnej. Z pozoru niewinne zwlekanie z wyznaczeniem kolejnych etapów rekrutacji wskazuje na brak zorganizowania i poszanowania czasu przyszłego pracownika. Jeśli rekruter nie zjawia się na umówioną godzinę, a pracownicy nie wiedzą kim jesteś i gdzie cię skierować, to idealny przykład braku komunikacji w firmie. Kolejną czerwoną flagą może być sam przebieg rozmowy kwalifikacyjnej. Jeśli jest bardzo krótka, a ty nie dostajesz możliwości zaprezentowania się lub jeśli podczas niej czujesz niechęć i znudzenie rekrutera, nie wróży to owocnej współpracy. Rekrutacja to proces, w którym każda ze stron stara się odnieść korzyści. Firma stara się wybrać kandydata idealnie pasującego do stanowiska, zarówno pod względem umiejętności, jak i osobowości, a kandydat szuka miejsca, gdzie będzie mógł zarobić na życie, a dodatkowo rozwijać się w przyjaznej atmosferze. Przed podjęciem pracy warto też sprawdzić, czy na poszukiwanym stanowisku w ostatnim czasie nie było dużej rotacji. Może to oznaczać, że wymagania są bardzo wygórowane lub mamy do czynienia z toksycznym miejscem pracy, które nie sprzyja pozostaniu tam na dłużej.
Czynniki składające się na toksyczną atmosferę w pracy
Brak określonych zasad panujących w biurze to sygnał, że w tym miejscu coś nie gra. Jeśli zakres obowiązków czy hierarchia nie są odgórnie ustalone, mogą wyodrębnić się samozwańczy liderzy. Takie osoby często budują własną pozycję oraz poczucie wartości dając sobie prawo do zarządzania zespołem. Bardzo często wywyższają się i mają skłonności do tzw. podcinania skrzydeł współpracownikom. Często nowe pomysły są ucinane, bo nie są zgodne z wyobrażeniem toksycznej osoby. Krytyka za wykonane zadanie, pomimo braku dokładnych wytycznych, to idealny przykład toksycznej atmosfery. W ten sposób rośnie frustracja obu stron, a pracownik traci poczucie własnej wartości skoro w oczach przełożonego nic nie potrafi zrobić dobrze. Ze względu na brak określonej hierarchii poszkodowany nie wie do kogo może zwrócić się o pomoc w walce z toksycznym współpracownikiem.
Toksyczny pracownik, czyli jaki?
Często toksyczny pracownik wydaje się bardzo życzliwy. Jednak pozory mogą mylić i pod uśmiechem skrywa chęć rządzenia i próby manipulacji. Uwagi opatrzone miłym uśmiechem powodują, że dana osoba zaczyna wierzyć, że to w niej tkwi problem i daje się zmanipulować. Toksyczny pracownik ukrywa własne problemy i kompleksy pod płaszczem ignorancji. Uważa się za lepszego i mądrzejszego od innych. Jedyną słuszną opinią jest jego własna. Dlatego też często umniejsza zasługi współpracowników, co powoduje wzrost frustracji, a bardzo często jest też powodem chorób, takich jak depresja czy nerwica.
Toksyczne zachowania w pracy
Kąśliwe uwagi, czepianie się z byle powodu i wieczne niezadowolenie z naszej pracy powoduje spadek poczucia wartości i zmniejszenie efektywności. Spędzając większą część dnia w pracy, chcemy spędzić go w spokojnej i przyjaznej atmosferze. Praca jest miejscem, gdzie nawiązujemy znajomości, a ze współpracownikami spędzamy więcej czasu niż z rodziną. Wydawać by się mogło, że toksyczna atmosfera to tylko ta, gdzie pracownicy są jawnie obrażani i wyśmiewani w obecności innych. Nic bardziej mylnego. Nie zawsze toksyczna osoba wykazuje agresję i stara się za wszelką cenę zniszczyć innych współpracowników. Często osoba, która interesuje się naszymi pomysłami i jest dla nas miła wspierając nas w działaniu, jednocześnie może wykorzystywać nasze pomysły, żeby piąć się w górę i przypisywać sobie nasze zasługi.
Przyczyny toksycznych zachowań w pracy
Zastanawiasz się, skąd biorą się toksyczni pracownicy? Dlaczego nie są odsiewani podczas rozmowy kwalifikacyjnej? Większość pracodawców stosuje prosty test. Jeśli kandydat źle wypowiada się na temat byłego pracodawcy i miejsca pracy, jest automatycznie skreślany. Skąd więc biorą się toksyczne osoby w pracy? Przyczyny takich zachowań możemy doszukiwać się w samej osobowości. Osoby zakompleksione bardzo często starają się przykryć swoje braki ignorancją, sarkazmem czy krytyką innych. Kolejną przyczyną mogą być problemy osobiste. Człowiek zestresowany często działa nieracjonalnie, reaguje agresją lub nadmiernie krytykuje innych. Jednak przyczyna może być również bardzo złożona. Jeśli kandydat miał wcześniej wzorzec toksycznego szefa, może mimowolnie powielać jego zachowania. Szef zazwyczaj kojarzy nam się z człowiekiem, który odniósł sukces, a więc jego postępowanie traktujemy jako wzór i drogę do sukcesu.
Syndrom zgniłego jabłka
Zgniły owoc kojarzy nam się z zepsuciem, niesmakiem i brakiem świeżości. Czyli przeciwieństwem tego, co pożądamy. Do zgniłego jabłka porównywana jest toksyczna osoba, która swoim działaniem i zachowaniem psuje atmosferę w całej firmie. Toksyczny pracownik swoją postawą może „zarazić” innych i tym samym wpłynąć na zwiększenie napięcia oraz obniżenie wydajności całego zespołu. Zastanawiasz się, dlaczego jedna osoba może mieć tak ogromny wpływ na działanie firmy? Atmosfera w pracy ma ogromny wpływ na efektywność. Wystarczy jedna toksyczna osoba, która uprzykrza dążenie do celu pozostałym. Gaszenie zapału krytyką ma ogromny wpływ na poczucie wartości, a ta przekłada się na stres. Ten z kolei może wpłynąć na ilość pobranego zwolnienia w celu odpoczynku, a nawet zmianę pracy. Dlatego, aby firma odnosiła sukces ważne jest, aby pracownicy na każdy szczeblu odczuwali, że są potrzebni i budowali poczucie własnej wartości.
Toksyczny szef – jak go rozpoznać?
Często przed aplikowaniem na stanowisko wykonujemy research o danej firmie. Opinie zarówno obecnych, jak i poprzednich pracowników są dla nas wskazówką, jaka atmosfera panuje w firmie, jakie są wymagania i korzyści, które zyskamy wybierając to miejsce pracy. Ogromny wpływ na decyzje ma również stosunek szefa do pracowników. Toksyczny szef może uważać, że rywalizacja w firmie jest dobra. Podsycanie konfliktów czy brak obiektywnego spojrzenia na problemy w firmie może skutkować niechęcią pracowników do pracy. Kolejną cechą tworzącą toksyczne miejsce pracy jest negowanie pomysłów i krytykowanie w obecności współpracowników. Takie działania powodują rosnące frustracje, a tym samym powodują rotacje na stanowiskach.
Jak radzić sobie z toksycznym szefem?
O ile toksycznego pracownika można zwolnić, to toksyczny szef wydaje się być sytuacją bez wyjścia. Poznanie przyczyny problemu zazwyczaj jest rolą działu HR. Rozmowy z pracownikami pozwalają na wykrycie toksycznej osoby w środowisku. Jak poradzić sobie z toksycznym szefem? Najprostszym rozwiązaniem jest zmiana pracy. Jeśli jednak ucieczka nie należy do twoich specjalności, warto porozmawiać z innymi pracownikami. Wspólne sprzymierzenie pomoże w walce z toksyczną osobą. Kolejnym pomysłem jest organizowanie imprez integracyjnych, podczas których zacieśnia się więzi w luźnej atmosferze, co pomaga rozwiązać konflikty w zespole. Poza pracą łatwiej jest o spokojną rozmowę. Być może przyczyną toksycznej atmosfery w pracy są niedopowiedzenia pomieszane ze stresem. Imprezy integracyjne mają na celu zarówno zjednanie pracowników, jak i zżycie ich ze sobą, a tym samym poprawę komunikacji w firmie i podniesienie efektywności.
Skutki toksycznych relacji w pracy
Na sukces firmy składa się praca wszystkich pracowników. Świadomość dążenia do wspólnego, jasnego celu, poczucie własnej wartości, kreatywność, równowaga między pracą a życiem osobistym i zadowolenie z życia to czynniki wpływające na wydajność. Toksyczne środowisko ma negatywny wpływ nie tylko na pracownika, ale i na sukces całej firmy.
Dla pracownika
obniżenie poczucia własnej wartości
obniżenie wydajności
burnout syndrom, czyli wypalenie zawodowe
choroby spowodowane przez nadmierny stres np. depresja, nerwica
przenoszenie pracy do domu i odreagowywanie stresu na najbliższych
brak możliwości rozwoju
zmiana pracy
Dla firmy
zmniejszenie efektywności
duża rotacja na stanowiskach
duże koszty związane z wyszkoleniem zmieniających się nowych pracowników
koszty związane ze zwolnieniami lekarskimi pracowników
zmniejszenie zysków spowodowane mniej wydajnym zespołem
negatywny wizerunek firmy
brak kandydatów na nowe stanowiska
zatrzymanie rozwoju firmy
Jak rozwiązać problem toksycznego środowiska pracy?
Uświadomienie sobie istnienia problemu toksycznej atmosfery w pracy to pół drogi do sukcesu. Ważne jest, aby wyeliminować przyczynę, zanim firma odczuje negatywne skutki. Wiele znanych firm niejednokrotnie miało w swoim zespole toksycznego pracownika. Jednak mimo to dalej odnoszą sukcesy. Jak rozwiązać problem toksycznego środowiska pracy? Podstawą budowania przyjaznego miejsca pracy jest określenie zasad i hierarchii panujących w firmie. Każda firma powinna mieć dział HR, który składa się ze specjalnie wyszkolonych pracowników, którzy zajmują się rekrutacją na nowe stanowiska. Dzięki temu kandydaci uczestniczą w profesjonalnych rozmowach kwalifikacyjnych i są odpowiednio sprawdzeni pod kątem predyspozycji do zawodu. Wykluczenie toksycznych osób na etapie rekrutacji to jednak nie wszystko. Dział HR ma za zadanie również dbanie o przyjazną atmosferę w miejscu pracy. Benefity pozapłacowe, a także imprezy integracyjne i zapobieganie wypaleniu zawodowemu mają ogromny wpływ na efektywność pracowników, a tym samym zbliżają firmę do sukcesu. Dbanie o atmosferę to także cykliczne rozmowy z pracownikami. W ten sposób dział HR poznaje oczekiwania i obawy pracowników, a także jest w stanie w odpowiednim momencie przeciwdziałać toksycznej atmosferze. Często pomijane exit interviews mają wielką moc. Są to rozmowy przeprowadzane z osobą rezygnującą z pracy, jak i zwolnionym pracownikiem. Uwagi osoby, która żegna się z miejscem pracy mogą być idealnym sposobem na poznanie przyczyn toksycznej atmosfery w pracy i zapobieganie jej.